zaterdag 30 november 2024
Anna, de dood en gedichten zijn dingen,
gemaakt van woorden, bijvoorbeeld auto,
ijsplek, duisternis, dochter die abrupt verdween.
Ik stel me voor: een korte stilte om je heen,
dan een gang die, flauw verlicht door een toorts
in je hand, schijnbaar omlaag, in werkelijkheid
omhoog leidt. Je bent niet bang, wel o zo
verbaasd wanneer een verrukkelijk zingen
in de verte je lokt… maar nee, nu wekt de koorts
van het opschrijven haar dadelijk uiteenspatten
van drogbeelden, cultureel bepaalde zinsbegoochelingen.
‘Papa, doe niet zo spuuggeleerd!; roep je, iebel
van mijn intellectualisme, over een definitief
niet meer tot samenhang van atomen
te reconstrueren schouder. ‘Herinner je alsjeblieft
hoe ik in leven was…’ Het flauwe grapje mist
je schaterlach, de ouwe keukenstoel je gewiebel,
de gang je voetstap, om maar het samen te vatten.
Je steen zegt in de hoop dat hij zich niet vergist
met de oude Paulus dat wij allen buiten de tijd
te adopteren zijn, een soort omgekeerd terugkomen.
2017
Op het kerkhof… Veld vol reusachtige stenen… Namen, data, bedroefde regels… Mijn kind is door het weer half uitgewist… Die laatste zin. Daar beloofde ik nog even op terug te komen, want ik herinnerde me het slot van Zingen en creperen met de dagboekaantekeningen die Benno Barnard tussen 2014 en 2017 schreef. Het jaar 2017 sluit hij af met dit gedicht, voorafgegaan door een kort verhaal over Anna’s leven. Zij komt, 18 jaar oud, om het leven als zij in de auto zit bij een vriendin, die per ongeluk terecht komt op een plek die geen weg blijkt, maar bevroren ijs. De auto zakt erdoorheen.
Geadopteerd uit India vanuit het weeshuis van moeder Teresa als zij bijna vier is, net zo oud als zoon Christopher. Benno Barnard:
Ze kroop bij ons in bed, samen met Christopher, en dat vonden Joy en ik allebei onprettig. De reden bevond zich op het peil van ons primitiefste zintuig: dit kind rook niet naar ons nest. De kleine Anna bracht de geuren mee van een Indiaas lichaampje, voortgebracht door twee onbekende Indiase lichamen, met een geschiedenis van gebakken worden in de zon en een eeuwenoud dieet van rijst. We schaamden ons. Hierover had de veel te jonge, zelf kinderloze juffrouw van de adoptiecursus ons niets niets verteld; wel vernamen we dat ze als puber zou gaan zoeken naar haar biologische ouders. […] Hoelang heeft de cultuur nodig om de biologie in te halen? Hoelang moet je met een kind samenleven om een oudergevoel te kweken?
In Anna’s puberteit beginnen de grote gedragsproblemen. Benno Barnard:
Volgens de psychologie was die gedragsvorm een onbewuste methode om de liefde van haar omgeving te testen. We dwongen haar tot het schrijven van vele excuusbrieven. Want uit haar mond kreeg ze geen spijtbetuigingen; haar gezicht werd duister, dat was alles. Ze was nu eenmaal het product van een niet-westerse cultuur, waarin gezichtsverlies allesbepalend is. […]
Het was een beproeving voor iedereen. Maar we bleven haar vertellen wat de wetenschap zei over het bewijs van onze liefde, dat eindeloos opnieuw geleverd moest worden, alsof het een som was waarvan de uitkomst hoogst onwaarschijnlijk leek. ‘Je kunt nu echt ophouden, Anna, we houden toch wel van je.’
Op haar vijftiende gaat Anna tijdelijk in Amerika bij Benno Barnard zijn schoonouders logeren en daar naar een nieuwe school. Barnard: Op het onderwijssysteem van dat land valt veel aan te merken, maar het is minder koud, mechanisch en op de linkerhersenhelft gefixeerd dan het Vlaamse. […] Ver weg in Amerika begon het beter met gaar te gaan. Veel beter zelfs. Ik sla tal van details en anekdotes over, maar het komt erop neer dat ze de puberteit heroïsch overwon. […] Op 17 december 2016 was ik zo ver dat ik dit gezegd kon hebben: ik dank de heilige Teresa van Calcutta op mijn blote knieën voor mijn dochter. […] Toen bereikte de auto de bevroren plek. Ze was op slag dood. Het was 18 december 2016. De dood is de enige manier om te weten hoeveel je van iemand houdt…
In 2016 schrijft Benno Barnard een reeks gedichten voor Christophers achttiende verjaardag. Onder de titel Gebed zonder end verschijnen ze in een bibliofiele editie en, in 2017, als slot van de bundel Het trouwservies. Daarin staat ook het gedicht Voor een geadopteerde dochter. Eén gedicht. Barnards echtgenote zegt dat hij hierna maar eens een hele gedichtencyclus moet wijden aan Anna…
