woensdag 06 november 2024
Lora Atanasova
negen maanden deinde je
op de golven
in de schoot van je moeder
met haar hartslag mee
in een wereld in vuur en vlam
stonden je ouders te wachten
om jouw eerste kennismaking
met alles wat komen gaat
te aanschouwen
ver van huis
waar woorden niets
meer dan klanken
schuilt de zon soms
en kan je vrij vliegen
in gedachten
kijken wij met je mee
hoe je Icarus laat zien
vleugels te gebruiken
de golven achter je latend
2023
Vervolg van gisteren.
Daniël Dee over de Eenzame Uitvaart van Lora Atanasova op vrijdag 11 augustus 2023:
Het is drukkend warm […] wanneer we om half twee verzamelen bij de poort van begraafplaats St. Laurentius voor de uitvaart van Lora Atanasova (*27-07-2023, Rotterdam – †27-07-2023, Rotterdam). Normaal gesproken zou ik in dit verslag iets schrijven over de overleden persoon met de informatie die beschikbaar is. Maar Lora heeft überhaupt niet de kans gekregen om iets van haar leven te maken, zij is meteen na haar geboorte overleden. Er is dus niets om over te schrijven. Haar ouders, Bulgaarse migranten, gaven aan dat zij geen zorg wilden dragen voor de uitvaart. Voornamelijk geldproblemen zouden daaraan ten grondslag liggen. Vermoedelijk hebben de ouders valse namen doorgegeven, ze zijn in ieder geval niet meer te traceren. Het kan haast niet anders of een wereld vol verborgen leed gaat daarachter schuil.
Om half twee rijdt een volgauto door de poort van de begraafplaats. De medewerkers van Dela Goetzee hebben er dit keer voor gekozen om geen rouwauto te gebruiken. Zo kon iemand naast Lora zitten en hoefde ze niet alleen naar haar laatste rustplaats. Er zijn zelfs zes medewerkers van Dela aanwezig, de meesten van hen op hun vrije dag. Twee medewerksters van Dela tillen uit de volgauto een klein gevlochten mandje. De studentdragers, die normaal de kist begeleiden, hebben vandaag vrijaf. Terwijl de klok luidt, lopen we met z’n allen naar het graf. Naast de zes medewerkers van Dela Goetzee zijn dit keer ook aanwezig een medewerkster van de begraafplaats, iemand van de gemeente, documentairemaakster Cindy Jansen, dichter van dienst Mark Boninsegna en ik. En voor het eerst loopt ook de chauffeur van de volgauto mee, uit eerbied.
Foto: Daniël Dee
We lopen dit keer niet naar het einde van de begraafplaats, maar slaan linksaf naar de kinderhof. Naast de volière, met vrolijk hippende vogeltjes in opgewekte kleuren, houden we halt bij het kleine graf. Het mandje wordt op de houten balken gelegd. Op het mandje ligt een paars boeket en enkele knuffels. In de kist ligt ook een hartje, gemaakt door de man van een van de medewerksters van Dela. Ook de kleertjes van Lora zijn gekocht door de medewerksters van de uitvaartverzorging. In het Sint Franciscus Gasthuis, waar Lora is geboren en overleden werden ook nog voet- en handafdrukjes van haar gemaakt. Iedereen is op zijn eigen manier vastberaden om haar niet alleen te laten gaan.
Voor deze gelegenheid wordt er muziek opgezet. Twinkel, twinkel kleine ster klinkt door de draagbare speaker. Een medewerkster van Dela neemt het woord en vertelt over wat niet had mogen zijn en wat nooit zal gebeuren. Daarna leest Mark Boninsegna zijn gedicht voor en legt het op het mandje (een kist kan het eigenlijk niet genoemd worden). Er wordt dan weer muziek ingezet en iedereen krijgt bellenblaas. We vullen de ruimte met zeepbellen en dan is het onvermijdelijk tijd om echt afscheid te nemen van Lora, iedereen op zijn eigen manier. Naast het grafje staat weer een emmer met zand en een schepje, maar niemand maakt daar gebruik van.
Buiten de poort, terwijl iedereen vertrekt, blijf ik nog even staan praten met dichter Mark Boninsegna. Hij zegt: ‘Ik moest moeite doen om niet vol te schieten. Ik durfde niet eens naar anderen te kijken. Dan keek ik maar weer naar de lucht.’ Ik antwoord: ‘Dat had ik ook.’ […] Dan zegt Mark: ‘Ik wil dat er een hemel is. Dat we dan straks binnenkomen en haar ontmoeten. Hoe mooi zou dat zijn?’
Het gedicht klinkt ruim een jaar later, op maandag 30 september jl., nogmaals. In de Laurenskerk in Rotterdam draagt Mark Boninsegna de tekst voor bij de presentatie van de bundel Bij het afscheid van..., Alle gedichten tot nu, uitgegeven door Stichting De Eenzame Uitvaart Rotterdam. Er zijn meer toehoorders dan op de middag die Daniël Dee hierboven beschrijft. En er zijn meer emoties, want als Boninsegna zijn gedicht leest, barst een andere dichter uit de poule in tranen uit.
In de bundel is de Eenzame Uitvaart van Coenraad Johannes Hubertus Tenwolde (1953-2024), op vrijdag 19 juli jl., de laatste. Dienst #56. Inmiddels zijn er alweer drie bij gekomen, met de Eenzame Uitvaart van Mervr. Anhapere, op 15 oktober, als laatste. Het begin, hoop ik, van de tweede bundel.
Lenehah Anhapere
Zeventig lentes en een stukje van deze herfst in Zuid-Holland.
Geen zuster maar een nog niet ontmoette vriendin misschien.
Bij een halte, een etalage, een tafel achterin, misschien een scheef
lachje, een blik of een zwaai. Dat had gekund. Dan was het wellicht
Lane, Laantje, La, of hoe noem je een buizerd met het hart van een duifje.
Hoe herken je tijdens de rui, het verlies van de veren, de vroegere kleuren.
Liep in het bos op zoek naar woorden voor jou en vond een veertje,
een grijs donsveertje. Wonderlijk zacht tussen het natte blad. Te klein
om mee te schrijven maar genoeg voor iemand die niet veel loslaat.
Die een roofvogel kiest als avatar maar het hart heeft van een duifje.
Wie denkt dat alleen mooi weer geluk is heeft nooit in de regen gedanst.
Jij hield van de regen. Maar ook een paraplu kan een kamertje zijn,
een bewegend verborgen zijn. Als je houdt van de regen dan is de herfst
een goede tijd om te gaan. Je dood kwam als een kalme gedaante toen
zij verscheen in de gestalte van een stoel waarop je ging zitten, uitgeteld
van al je dagen. Als een vogel op een uitkijkpost. Misschien in een deken
gehuld als een indiaanse in slaap. Om heel diep uit te blazen en voortaan
stil te blijven. Althans, zo stellen wij het ons voor.
Lanehah Anhapere, met je naam als een zucht.
We wensen je die zachtheid van het stil vervliegen.
En wuiven je tussen de duiven uit.
Daniël Dee:
Op dinsdagochtend 15 oktober verzamelen wij, het vaste clubje van de Eenzame Uitvaart, voorbij de poort van begraafplaats St. Laurentius voor de eenzame uitvaart van Lanehah Anhapere (*20-04-1954, Dordrecht – †03-10-2024, Rotterdam). Voor deze uitvaart sluiten ook twee hulpverleensters aan, die mevrouw Anhapere hebben gekend vanuit het verzorgtehuis. Het is waterkoud en achterin de begraafplaats bij het graf zijn een drietal bomen tot aan de stam gesnoeid alsof ze de kaalte van de herfst extra willen benadrukken.
Foto: Bianca Boer
Lanehah Anhapere was alleenstaand en leefde een eenzaam bestaan, haar laatste woonplek was in Rotterdam Schiebroek. Zij was al jaren in beeld bij instanties wegens zorgen om haar welzijn, maar zij kwamen moeilijk met haar in contact. Uiteindelijk is mevrouw toch opgenomen in een kliniek van Antes. Wegens lichamelijke klachten was zij pasgeleden opgenomen in het ziekenhuis en aldaar is zij overleden. Zij werd dood aangetroffen in een stoel, de doodsoorzaak is niet bekend.
Mevrouw Anhapere heeft het vaak gehad over haar Joodse roots, het is niet bekend hoe dat nou precies zat. Ze hield van Karl Lagerfeld, Indianen, natuur en tatoeages, zoals te zien is op haar Facebook-pagina. Ook kon zij erg genieten van een dagje weg naar een andere stad zoals Utrecht of Den Haag.
Vanwege die Joodse roots leek het coördinator Bianca Boer een goed idee om een dichter uit de poule te vragen met een Joodse achtergrond. De enige dichter die zo’n achtergrond heeft kon echter niet. Mij leek het interessant om juist een dichter te vragen met een Palestijnse achtergrond, om te laten zien dat afkomst niet van belang is, maar dat we allemaal mensen zijn die allemaal dezelfde weg gaan. Helaas zag de enige dichter uit onze poule met een Palestijnse achtergrond ervanaf. Zij wilde niet uit respect voor eventuele laatste wensen van mevrouw. Daar valt ook wat voor te zeggen. Al is het treurig dat zelfs voorbij de dood rekening gehouden wordt met de waan en de waanzin van de dag.
We staan dit keer bij het graf aan het hoofd van de kist. De reden is van praktische aard: daar is meer plaats, aan het voeteneind ligt het snoeiafval van de platanen. Als eerste neemt de uitvaartverzorgster het woord. Zij noemt mevrouw Anhapere net zo kleurrijk als het boeket dat op haar kist ligt. Dan leest dichter van dienst Lans Stroeve haar gedicht voor. Tot slot vertellen de twee hulpverleensters nog wat over mevrouw Anhapere. Zo bleek ze heel spiritueel te zijn. Een van de hulpverleensters heeft haar daarom nog een rozenkwarts cadeau gedaan. Ook wordt uit de doeken gedaan dat ze haar naam zelf bedacht heeft en later ook officieel heeft laten registreren. Maar bovenal wordt duidelijk dat het een zeer warme persoonlijkheid was. Nadat de hulpverleensters enkele herinneringen hebben opgehaald, wordt er nog klezmermuziek gedraaid. Dan is het tijd voor eenieder om nog persoonlijk afscheid te nemen bij de kist, die door de dragers inmiddels al in het graf is laten zakken.
Wordt vervolgd.
