dinsdag 05 november 2024
I.M. Dhr. Arie Verver (1951-2022)
Wat weten wij als mens nou helemaal,
zelfs op de helderste zomerdag
tasten wij nog in het duister.
Een vervuilde woning, grote gezondheidsklachten
door zorgvermijding en op Facebook
uitte u soms het verlangen naar contact
door bijvoorbeeld het plaatsen van een foto
van een fles Glen Talloch met daarover
in het blauw de tekst ‘eenzame kerst’.
Hoe vaak komt de dood terecht
en hoe vaak is hij een vergissing?
Hoe vaak was het leven verraderlijk oneerlijk
en hoe vaak ging het eigenlijk om een karakterfout?
Het was de langste dag van het jaar,
ook in uw woning aan het park.
De langste dag werd voor u de laatste
en of dat terecht was of een vergissing,
u bent de enige die daar over kan oordelen.
Wij weten alleen
dat weer een onvermijdelijkheid
werd ingelost.
2022
Over De Eenzame Uitvaart heb ik vaak geschreven (onder meer hier). Mensen die sterven en voor wie niemand zich voor de begrafenis meldt, krijgen een afscheid van de gemeente waarbij een dichter van dienst een speciaal voor de overledene gedicht geclameert. Daarna komt het op de kist te liggen en het gaat mee in het graf.
Het initiatief stamt uit 2002 en komt van de toenmalige stadsdichter van Groningen, Bart FM Droog. Dichter F. Starik neemt het idee over voor Amsterdam, waar hij gaat werken met een Poule des Doods: de groep dichters die zich hiervoor inzet, onder wie Maria Barnas, Anneke Brassinga, Tsead Bruinja, Eva Gerlach, Judith Herzberg, Adriaan Jaeggi, Neeltje Maria Min, Alfred Schaffer, Simon Vinkenoog, Menno Wigman en natuurlijk F. Starik zelf.
Hij richt daarvoor Stichting De Eenzame Uitvaart op en naast Amsterdam nemen andere steden het initiatief over, waaronder Antwerpen (met onder anderen Bernard Dewulf, Maarten Inghels en Joke van Leeuwen), Den Haag (onder wie Bart Chabot en Kees ’t Hart), Rotterdam (Daniël Dee, Hester Knibbe, Ester Naomi Perquin en anderen) en Utrecht (met Ingmar Heytze en Vrouwkje Tuinman).
Na het overlijden van Starik, in 2018, neemt Joris van Casteren de coördinatie in Amsterdam over. De taak om, naast het gedicht, op de website ook informatie te geven over de overledene en over de gehouden Eenzame Uitvaart-dienst, breidt Van Casteren vervolgens uit door maandelijks in de Volkskrant er een uitvaart uit te lichten met een uitvoerig portret en door boeken te schrijven over mensen die dit lot beschoren is: sterven in eenzaamheid. Daaronder Moeders lichaam (2019), over de man die zijn overleden moeder ruim twee jaar in huis verborgen hield, Eenzaamheid (2021), met verhalen over dit raadselachtige fenomeen, en, in breder perspectief, De mensheid zal nog van mij horen (2024), rond onbekenden die hun levens in dagboeken optekenden.
Zet je tent op in de hemel, Mateusz
je bent maar tweeëndertig geworden
je stierf tussen het spoor en de razende
weg langs de bosrand waar ik -zonder
dat ik wist- vaak langs je tent ben gefietst
buitenslaper, je moet iets anders voor ogen
hebben gehad toen je naar hier kwam
werk, geluk of allebei
maar niet dit
je vondst was landelijk nieuws, je spullen
uitgebreid gefotografeerd, natte weekendtas
kratje duvel, restje pasta in de pan
een doorgeknipt slot, schoenen, haargel
verborgen onder het hemelsblauwe zeil
twee tentjes vastgepind in de aarde
twee fietsen stonden in het gras
je was daar niet alleen
lang dacht men dat afzonderlijke bomen
in een bos onderling concurreren
elkaars licht wegnemen, hun eigen
wortels breder naar water laten reiken
nu weten we dat ze door ondergrondse
draden verbinding maken, voorraden delen
buitenslapers, aten jullie samen? dronken?
bestaat er vriendschap in tegenspoed?
jullie moeten voor ogen hebben gehad
wat er te verliezen was toen jullie buiten
wilden blijven ondanks de kou
waar je nu bent weet ik niet, Mateusz
toch wens ik je daar een bos toe
met zonlicht tussen de stammen
een betere plek dan hier
2023
In Dagblad Trouw schreef Anton Slotboom op 2 oktober jl. over De Eenzame Uitvaart Rotterdam. Een fragment:
De Eenzame Uitvaart, een project waarbij dichters voor eenzaam gestorvenen een persoonlijk gedicht schrijven en die voordragen, wordt gerund door drie Rotterdamse dichters: Rien Vroegindeweij, Daniël Dee en Bianca Boer. Veel andere dichters uit de stad hebben zich aangesloten bij de stichting. Om beurten komen ze in actie. […]
In Rotterdam werden vorig jaar 24 uitvaarten opgeluisterd met een gedicht, dit jaar tot nu toe zes. De stichting leunt op de meldingen van de afdeling Wet op de lijkbezorging van de gemeente. ‘In Rotterdam worden pakweg 150 mensen per jaar door de gemeente begraven’, weet Vroegindeweij. ‘Het zijn vaak echt schrijnende gevallen.’
De gemeente betaalt de begrafenis, de steen bij het graf en de grafrechten, die voor vijftien jaar worden vastgelegd. ‘Zo’n gedicht is een belangrijk gebaar’, zegt Vroegindeweij, die er zelf tot nu toe zes schreef. ‘Als stad en gemeenschap laat je zien dat je hier niet zomaar anoniem in de kou wordt gestopt.’ Daniël Dee, die zeven gedichten maakte: ‘We laten je niet alleen gaan, wat voor tegenslagen je ook hebt meegemaakt. Dat is de boodschap. En dat is beschaving.’
‘Ik wil barmhartige gedichten maken’, zegt Bianca Boer. ‘Ik wil niet zoiets zeggen als: je hebt het slecht gedaan in je leven, hier lig je dan.’ Ze maakte vier gedichten voor eenzaam gestorvenen. De 32-jarige Mateusz Trojan, die in het Kralingse Bos werd gevonden, maakte op haar de meeste indruk. ‘Waar je nu bent weet ik niet, Mateusz’, dichtte ze. ‘Toch wens ik je daar een bos toe, met zonlicht tussen de stammen, een betere plek dan hier.’
‘Mateusz was echt heel jong’, legt ze uit. ‘Zijn familie had hij nog wel, maar die kon niet naar Nederland komen.’ Vroegindeweij: ‘Hij was een arbeidsmigrant. Waarschijnlijk raakte hij zonder werk.’
En Dhr. Arie Verver?
Arie Verver woonde in een ernstig vervuilde woning. Hij weigerde zorg. Een week nadat hij toch naar een huisarts ging overleed hij in een ziekenhuis in Rotterdam.
Wordt vervolgd.
