vrijdag 25 oktober 2024
De precisie van pijn en de vaagheid van geluk
De precisie van pijn en de vaagheid van geluk. Ik denk
aan de precisie waarmee mensen bij de dokter hun pijn beschrijven.
Zelfs zij die niet hebben leren lezen en schrijven zijn precies:
dit is als een trekkende pijn en dat is een scheurende pijn, het is als zagen,
het brandt en het is scherp en het is stomp. Het zit hier, precies hier
ja. Ja. Het geluk maakt alles vaag. Ik heb horen zeggen
na liefdesnachten en na feesten: het was prachtig,
ik voelde me als in de hemel. En zelfs de ruimteman zwevend
in de ruimte, gelijnd aan zijn ruimteschip, riep alleen: prachtig,
schitterend, ik heb er geen woorden voor.
De vaagheid van geluk en de precisie van pijn
en ik wil met de precisie van een scherpe pijn ook het stompe
geluk en de blijdschap beschrijven. Bij de pijn heb ik leren praten.
2025 [1]
[1]
Gedichten deel II, vertalingen door Tamir Herzberg en Tsafrira Levy, verschijnt volgend jaar.
Drie prachtige nieuwe poëziebloemlezingen om uitvoerig bij stil te staan. De eerste is Het komt goed, met De mooiste gedichten over GELUK, samengesteld door Elisabeth Lockhorn.
Van het achterplat:
Wat er ook verandert in de wereld, het verlangen naar geluk blijft onverminderd. De dichter Yehuda Amichai vroeg zich af waarom we zo veel woorden hebben om verdriet en ongeluk te beschrijven, terwijl het ons niet lukt om met dezelfde precisie en zorgvuldigheid onze vreugde en ons geluk vast te leggen.
In Het komt goed laat Elisabeth Lockhorn zien hoe dichters uit alle tijden en alle uithoeken van de wereld proberen om geluk in taal te vangen. Het resultaat is een inspirerende bundel voor iedereen die geluk om zich heen wil verspreiden.
Een instructie voor de pleiter [2]
Verdriet overal. Slachtingen overal. Als baby’s
niet op de ene plek sterven, sterven
ze wel anders. Met vliegen in hun neusgaten.
Maar we genieten van ons leven omdat dat is wat God wil.
Anders zouden de ochtenden voor een zomerse dageraad
niet zo fraai zijn gemaakt. De Bengaalse tijger zou niet
zo wonderbaarlijk goed ontworpen zijn. De arme vrouwen
aan de bron lachen samen tussen
het lijden dat ze doorstaan hebben en de verschrikkingen
die hun nog te wachten staan,
en ze glimlachen en lachen terwijl iemand
in hun dorp ziek is. En er klinkt iedere dag gelach
in de sloppen van Calcutta
en er klinkt gelach in de gevangenissen van Bombay.
Als we ons geluk ontkennen,
weerstand bieden aan onze tevredenheid,
dan verkleinen we het belang van hun verlies.
We moeten verrukking riskeren. We kunnen niet zonder plezier,
niet zonder verrukking, niet zonder genot. We moeten
de koppigheid hebben om onze blijdschap te accepteren
in de onbarmhartige smeltoven van deze wereld. Om
onrechtvaardigheid als enige
in het centrum van onze aandacht te zetten, is het prijzen van de Duivel.
Als de locomotief van de Heer ons omver rijdt,
zouden we dankbaar moeten zijn dat ons einde stijl had.
We moeten erkennen dat er muziek zal zijn ondanks alles.
We staan op de voorsteven van een klein schip
dat ’s avonds laat heeft aangelegd in een haventje
en kijken over het slapende eiland: de waterkant
bestaat uit drie gesloten cafés en een klein brandend peertje.
Het horen in de stilte van het zachte geluid van riemen
als een roeiboot langzaam nadert en weer wegvaart
weegt op tegen alle jaren van verdriet die nog komen gaan.
[2]
Jack Gilbert (ongepubliceerd) in vertaling Anneke Brassinga en Elisabeth Lockhorn.
In haar inleiding geeft Lockhorn aan hoe zij te werk is gegaan bij haar onderzoek naar wat dichters de afgelopen eeuw hebben ontdekt over geluk. Aanvankelijk wilde zij een bundel maken met gedichten die blij stemden […] om beter bewapend te zijn tegen de heftigheid van deze wereld. [...]; een troostboek , een alles-komt-goedboek voor iedereen. Maar het woord geluk bracht haar in verwarring.
Lockhorn: Halverwege het maken van deze bloemlezing wees Willem Jan Otten mij op de bundel Joy van de Amerikaanse dichter en essayist Christian Witman. […] Hoezo een zoektocht naar vreugde en geluk in een tijd van ontheemde migranten, polarisatie en doorgedraaide politici, in een tijd van aanslagen en oorlogen?
Vanaf dat moment is haar uitgangspunt geluk met andere ogen te bekijken. Lockhorn: Dichters lopen eromheen, aanschouwen het van alle kanten, proberen het op alle mogelijke manieren te betrappen en in woorden te vangen. […] Misschien is het tijd om het woord ‘geluk’ te rehabiliteren. Geluk, dat onhandige woord, geëxploiteerd door goeroes en slim ingezet door de geluksindustrie. Dat mislukte woord, dat vermoeide woord, maar ook: dat onuitputtelijke woord, dat onmisbare woord. Dat stralende woord. Laat dichters het woord opnieuw uitvinden. Onder wie Hannah van Binsbergen:
Verdediging van de herfst ten opzichte van de lente
Een zegt: het mooiste is het begin
belofte van geluk, begin van hopen dat is het geluk
en dat weet je pas
aan het einde
en dat is de reden dat je in de herfst weet
dat het voorjaar mooi was
Ander zegt: het geluk is de herhaling
steeds hervinden wat je vond: het langzame neerwaartse zeilen
van de bloesem dat je vorig jaar zag zul je el jaar zoeken tot je
dood
en dan gelukkig zijn
omdat het steeds betovert
en dat is de reden dat je in het voorjaar weet
dat het vorig voorjaar mooi was
Zij weten niets. Het mooiste is het oogsten.
Een tafel vol met kalebassen en het werken aan de wijn in vesten.
Grinniken om ons kleine werk, dat nu het klaar is pas zijn ware
doel gaat dienen. De herfst, waarin we zeggen dat we niets te vre-
zen hebben van de tijd. De voet van je disgenoot scheert langs de
jouwe. Het is opzet: in de herfst moet je verliefd worden. Waar
wacht je op? Er valt NU een blad in het licht van een lantaarn.
2022
Wordt vervolgd.
