maandag 06 mei 2024
[Kijk en luister hier.]
M’n moeder zei: Ik ben het kleinkind van een vrouw van de boerderij
Uit een gezin van zes; drie stierven, zij leefde – handelde in cichorei
Toen ze twintig was, het winter was, stierf haar lief aan een zware griep
Waarna ze lange koude nachten met een kruik en hun dochter in haar armen sliep
Toen ze kwamen, de soldaten, namen ze haar halve huis
Zij maakte vuur en stond uren te koken achter het fornuis
Maar er kwam leven, voor even – paardjerijden op de rug van een soldaat
Haar meisje gierend van het lachen – alsof de oorlog even niet bestaat
Het waren jongens nog maar; bij haar voelden zij zich veilig en thuis
En zo hoorde zij vrij hun geheimen, onzichtbaar achter het fornuis.
De melkman fluistert in haar oor: Vertel ons wat je hoort, speel het door
Haar meisjeshaartjes in de zon – haar hart stond stil, wist niet of ze het kon
Als je nu vergeet, dat je weet hoe het afloopt, hoe alles is gegaan
De winnaars en verliezen, zou je het kiezen: het juiste pad
Plaats jezelf in een koude nacht, Duitse stemmen klinken zacht
Ze poetsen hun geweren, zou je je verweren: het juiste pad
Ze bracht ze lachend hun kranten en bekers vol met cichorei
Zat muisstil te luisteren naar de stemmen in de boerderij
En wat ze hoorde, schreef ze in de vouw van een oude krant
En die bracht ze ‘s nachts naar een vrouw aan de overkant van haar stuk land
Tot de buren zagen wat ze deed, gaf haar dochter een kus
Moest met ze mee. M’n moeder zei:
‘Ik ben het kleinkind van een vrouw in een volle trein’
Die niet weet, waar ze heen reed, of zij er morgen nog zou zijn
Voelt dat de deur open staat en de trein rijdt hard, maar misschien dat het gaat…
Sprong je? Bleef je? Schieten ze? Leef je? Haar hart staat stil – is het al te laat?
Als je nu vergeet – dat je weet, hoe het afloopt, hoe alles is gegaan
De winnaars en verliezen, zou je het kiezen: het juiste pad?
Plaats jezelf in een koude trein, hoe heldhaftig zou je zijn?
Hoop je dat het goedkomt of wacht je tot de moed komt: het juiste pad?
Mijn moeder zei: ‘Mijn oma sprong op volle vaart uit een trein
Hoe zij wist dat ze goed zat, zal altijd een raadsel voor me zijn’
2022
Waarom zijn de liedjes van Annie M.G. Schmidt zo bijzonder? Omdat haar teksten zo goed geschreven zijn. Én omdat de melodieën van Harry Bannink zo sterk zijn. Én omdat de beste zangers ze vertolkten: Hetty Blok, Leen Jongewaard, Willem Nijholt, Conny Stuart…
Het is daarom terecht dat de Annie M.G. Schmidt-prijs, die sinds 1991 bestaat, niet alleen toekomt aan de auteur van het beste theaterlied van het jaar, maar ook aan de componist en de uitvoerder(s) ervan.
Toch moet, de naamgever indachtig, de kwaliteit van de tekst wel voorop staan, vind ik. En daarom besteed ik hier niet veel aandacht aan de toekenning van de 2023-prijs. De nominaties vind ik matig, omdat de teksten het minder moeten hebben van hun literaire zeggingskracht dan van het verrassingseffect (Alex Klaasen en Peter van Rooijen) en het persoonlijke (ziekte) en maatschappelijke (milieu) engagement (Ilja Leonard Pfeijffer en Kiki Schippers). Alleen de teksten van Yentl (Schieman) & (Christine) de Boer en Peer Wittenbols kunnen op zichzelf staan, dus zonder de muziek en de uitvoering. Daarom op de dag van de toekenning aan Alex Klaasen – als ik dit schrijf, is het zondag 21 april – mijn aandacht voor die twee niet-winnaars.
Twee duiven
[Kijk en luister hier.]
Mistig en koud en half november
Nog nauwelijks volk op het station
Kijk, zeven vreemden vlak bij elkaar
Waar blijft de sprinter van zeven uur acht?
Een handjevol vreemden, verdwaald in november
Nog altijd donker, in feite nog nacht
Zien twee duiven die dansen en baltsen
Onder de vuilnisbak op het perron
Baltsen, zwaaien, dansen, draaien, snavel in je nek
Veren op veren, nagels op nagels, bek op bek op bek
De rossige student met beslagen bril
Moet blijven kijken tegen zijn wil
Hij gluurt naar de duiven en denkt:
Mmm, mmm, mmm…
Het meisje van vijftig op de moeilijke hakken
Laat juist nu haar regenbroek zakken
Ze tuurt naar de duiven en denkt:
Mmm, mmm, mmm...
De man van eind zestig, paar kilo te zwaar
Linnen tas, paardenstaart, maar nauwelijks haar
Hij loert naar de duiven en denkt:
Mmm, mmm, mmm...
Wind uit het Oosten, de hele dag donker
De kans op regen en hagel is groot
Twee bange duiven dansen en paren
Zij heeft kale plekken, hij mist een poot
Baltsen, zwaaien, dansen, draaien, snavel in je nek
Veren op veren, nagels op nagels, bek op bek op bek
De bleke soldaat, volledig bepakt
Balt zijn vuisten diep in de zak
Hij staart naar de duiven en denkt:
Mmm, mmm, mmm...
Het meisje met de hoofddoek en de moeilijke huid
Kruipt weg in haar kraag en kijkt recht voor zich uit
Ze denkt aan de duiven en droomt:
Mmm, mmm, mmm...
En nog een jongen, koud en verloren
Ver van waar hij ooit is geboren
Propvolle koffer, lege statiegeldfles
Een nat papiertje met, wie weet, een adres
Hij spiedt naar de duiven en denkt:
Mmm, mmm, mmm...
Baltsen, zwaaien, dansen, draaien, snavel in je nek
Veren op veren, nagels op nagels, bek op bek op bek
Dan klappert hij de regen in:
Laatste applausje voor zijn duivin
Zij... zij is hem meteen vergeten
Druk met friet van gisteren eten
Daar heb je sprinter van zeven uur acht
Rups van licht en leegte uit de nacht
Zeven vreemden gaan op in de trein
Om nooit meer met zijn zevenen te zijn
2022
