donderdag 02 mei 2024
Ze zou nu helemaal oud zijn,
een stille, bestaande vrouw
met de sleet in de vingers.
Op zondag zou ze nagaan
hoe ik slapeloos overblijf
met iemand die zij herkende.
In de laatste verwarring zou ze
een moederorde bewaren
op mijn weerspannige tafel.
Tussen mijn dringende leven,
tussen haar hese regels
zou ze mijn hele hart ondervragen.
Ik zou volbracht en verloren zijn,
zij zou haar geschiedenis verlaten
en weer mijn vader ontmoeten.
In mijn andere dagen zou zij
gelukkig afwezig zijn. Maar dat
zou ik kunnen verdragen.
2006
Charles Ducal: Bernard was zeventien toen hij zijn moeder verloor. Zij was zijn eerste dode. In de dichtbundels komt de dode moeder maar enkele keren voor.
Omdat
Omdat mijn haast vertraagt en zij
een stoel zoekt in mijn hart.
Omdat het zomert soms
zo leeg en redeloos
dat ik haar in de tuin te zwijgen leg
opdat ze spreekt.
Omdat haar vel al breekt
in de halsdraai van mijn vrouw.
Omdat zij altijd op mijn arm
uit nieuwe ogen meeziet
en de oude om mij achterliet.
2006
Charles Ducal: In Blauwziek in welgeteld drie opeenvolgende gedichten die samenhoren: driemaal wordt de moeder vanuit de dood opgeroepen als aanwezig in het dagelijks leven van de dichter.
In
Schrijf ik haar, ik schreef U.
Iets anders leest als een gedicht.
Denk ik haar, ik hoor jij.
Zo zijn wij dus geweest,
beleefdheidsvormen in een huis,
omhelzingen in de geest.
Zij is in mij en ik om haar,
hoe kan het dichterbij. En hoe
maak ik haar aanspreekbaar.
Ik adem en rijm maar om haar heen,
ik krijg haar niet gezegd.
Zij zit in mij, in mij alleen.
2006
Charles Ducal: En in Naar het gras in dit merkwaardige korte gedicht:
Moeder
Hoe moest ik u herkennen, die stikte
in dezelfde avonden als ik
aan de toekomst van de kamers
en hoe kon ik weten
dat u toen de straf moest noemen
die ik maar blijf schrijven
dagelijks in mijn nieuwe kamers
om het nooit meer te vergeten:
dat ik u vergat te zien
die mij het licht te schrijven gaf
2018
Charles Ducal:
Het zijn opmerkelijke versregels. Als ik ze goed begrijp, herleidt de dichter het schrijven tot een Sisyfusachtig strafwerk [1], opgegeven door moeder, die het leven en dus het licht ‘te schrijven gaf’. Te schrijven gaf. Als een opdracht, zo klinkt het. Van de moeder die hij vergat te zien. Hoe kon het anders? Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat de dichter haar pas in dit gedicht een centrale plaats geeft in de genesis van zijn oeuvre. Als zag hij het dan pas zelf: hoe zij en het zinkgat samenhangen.
Bernard en ik waren elkaars proeflezer. We debuteerden samen in 1987, in de [...] bloemlezing Twist met ons [...]. Toen is onze vriendschap begonnen. Al die jaren, van toen tot aan zijn dood, stuurden we elkaar onze gedichten, becommentarieerden die en gaven elkaar ons broederijk nihil obstat. Ik heb de bundels van Barnard langzaam, moeizaam zien groeen. Ik weet wat het boek dat u in handen hebt, hem heeft gekost. Het is een boek waarin veel donker spreekt. Maar ook een boek waarin het donker overwonnen wordt. Niet in psychologische zin, maar dankzij de taal. Deze gedichten zijn prachtig omdat ze licht geven. Licht. Waarschijnlijk hét sleutelwoord van heel zijn oeuvre., wat hem mateloos fascineerde in de verf, waar hij reikte in het woord. Licht maken, zoals Hopper en Bonnard [2] dat konden. Lees ze zo, deze gedichten, want in laatste instantie zijn ze daarvan gemaakt, zoals de slotregel van het gedicht Middelheim zegt, ‘van licht dat naar ons tast’ [3].
Middelheim [4]
Hier danst een jonge vrouw
van honderd jaar al jaren op één been
en houdt het licht.
Hier stapt een stenen ijsbeer dagelijks
door het park
en groet vanouds de dingen.
Hier groeit uit gras een groter licht
waaruit de dingen groeien
en daaruit de stille wandelaars.
Hier groeit uit wandelaars het gras
en uit het gras de dingen,
een vrouw, een ijsbeer en het zingen
van een licht dat naar ons tast.
2018
[1]
Sisyfus (Sisyphos) is een bekend figuur uit de Grieke mythologie. Van de goden moet hij in tot in alle eeuwigheid een zwaae rotsblok een steile berg opduwen. Telkens als hij er bijna is, rolt het rotsblok weer naar beneden en moert hij opnieuw beginnen. Het Nederlandse woord sisyfusarbeid (oneindig zwaar, nutteloos en ongemogelijk werk) is aan zijn naam ontleend.
[2]
Dewulf liet zich als dichter en als essayist inspireren door schilderijen van Marthe Bonnard (1869-1942) en van Edward Hopper (1882-1967).
[3]
De titel van de bundel met Dewulfs Verzamelde gedichten, Licht dat naar ons tast, is hieraan ontleend.
[4]
Museum Middelheim is een openluchtmuseum voor beeldhouwkunst in het Middelheimpark, onderdeel van het Antwerpse Nachtegalenpark.
