dinsdag 11 januari 2022
In januari lijkt december altijd ver
maar de kalender scheurt ons keihard door de dagen
want uit gewoonte rennen wij van hot naar her
tenzij omstandigheden dwingen tot vertragen
dan zijn daar plotseling de uitgestelde vragen:
besef je tijdig wat een ander precies geeft?
en hoeveel afstand kan genegenheid verdragen?
werd een ontmoeting wel intens genoeg beleefd?
als in gedachten elke grens wordt opgeheven
en de nabijheid zelfs op afstand nog bestaat
wanneer we tedere momenten herbeleven
weten we: dit is het gevoel waar het om gaat
een hele troost, een groot geluk, een klein gebaar
ik wens je vriendschap met jezelf en elkaar
2021
Met Lambertha Souman (1960) had ik halverwege de jaren negentig veel contact. Deze intensieve vriendschap ontstond door onze gedeelde liefde voor theater en poëzie. Ik denk dat wij met elkaar in contact kwamen door haar reactie op een Trouw-recensie van mijn hand. Daarna hield het schrijven en bellen niet meer op en gingen we elkaar ook zien.
In mijn kast staan Talen naar taal (haar poëziedebuut, uit 1984), Een voetstuk van water (een bloemlezing uit 1993 met werk van vijf Utrechtse dichters), het poëzieproject Toekomst, waaraan zij in 1998 als letterkundige en dichter meewerkte en natuurlijk de cd Meisjes van dertig, waarvoor zij alle teksten schreef. Mijn recensie van die cd in Trouw (6 maart 1997):
Droomdebuut van meisjes van dertig
Lambertha Souman organiseerde in 1993 in Zeist een matinee met Nederlandse chansons van haar hand. Zij liet haar liederen vertolken door bevriende zangeressen en musici, onder wie zangeres Erzsi Ladage en pianiste Annette de Haas. Sindsdien leefde bij deze drie 'meisjes van dertig' het plan dit repertoire vast te leggen op een gezamenlijke cd. Die heet toepasselijk Meisjes van dertig.
Het is een prachtige uitgave, bovenal door de uitstekende teksten van Lambertha Souman, die tot hun recht komen door de opmerkelijk sobere, haast ouderwetse wijze waarop zij verpakt zijn, namelijk in ingetogen melodieën van verschillende componisten, onder wie Annette de Haas. Sfeervol is de muzikale begeleiding met veelal alleen piano, en aangenaam de zang van Erzsi Ladage. De intieme sfeer van de opname klinkt ook voelbaar door voor wie er niet bij was in die kleine theaterzaal waar de cd met publiek is gemaakt.
In de teksten van Lambertha Souman klinkt bewondering door voor het repertoire van Paul van Vliet (zijn Meisjes van dertien bewerkte zij tot het titellied Meisjes van dertig), maar ook van Frans Halsema (op zijn De vroeg-grijze generatie varieerde zij met De verloren generatie) en van Liselore Gerritsen, met wie zij een voorkeur deelt voor het in één tekst laten samenvloeien van gewone spreektaal en pure poëzie.
Toch heeft zij zich door die voorbeelden minder laten beïnvloeden dan inspireren, waardoor haar werk zonder uitzondering oorspronkelijk van karakter is. Hoogtepunten zijn het lieflijke Chanson pour la vie, waarvan de melodie al na één keer luisteren in je hoofd blijft zingen, maar nog meer haar Sprookje, dat een liefdesrelatie in ogenschouw neemt:
Blijft ons leven ook een sprookje na die laatste zin?
Leven wij gelukkig en nog lang?
Met een onbestemd gevoel plak ik de foto’s in –
’t kijken naar ons album maakt me bang.
Iedereen raakt vroeg of laat z'n toverfee toch kwijt.
Wie kreeg ooit het sprookje dat-ie vroeg?”
Bleek die mooie slotzin niet een leugen mettertijd?
Lang is toch nog lang niet lang genoeg?
Help de tijd verslaan,
raak me even aan;
laat je handen spreken om m’n angst te lijf te gaan.
Streel mijn oor met gebarentaal,
kom me sprakeloos en tastbaar beminnen.
Wie belandt het eerst als mooiste foto aan de muur
of in anekdotes op een feest?
Wie bekijkt de plaatjes bij ons lieve avontuur?
Wie is het die straks de afloop leest?
Help de tijd verslaan,
raak me even aan;
laat je handen spreken om m’n angst te lijf te gaan.
Lees me als een liefdesbrief;
heb me onbegrensd en tijdloos lief.
Help de tijd verslaan,
raak me even aan;
geef me met je handen het bewijs van mijn bestaan.
Lees me als een liefdesbrief,
heb me onbegrensd en tijdloos lief.
Het mooiste lied van de cd is Advertentie, waarin Souman op indrukwekkende wijze beschrijft hoe zij de dood van een kennis ervoer:
Van het ene op het andere moment
zie ik alle koppen in de krant verbleken,
elke ramp gereduceerd tot incident
bij die ene zwart omrande naam vergeleken,
waarvan ik de drager ooit heb opgesteld
in een hoekje langs de zijlijn van m’n leven,
maar ineens wordt hij nu midden op het veld
boven alledag en alleman verheven.
Hoever is ver?
Hoe dicht is dichtbij?
Van het ene op het andere moment
is dit tegen wil en dank jouw dag geworden,
want ik merk dat je niet weg te denken bent
bij het wassen van de kopjes en de borden,
dat je op de voorgrond in m'n achterhoofd
echt bij alles wat ik doe een rol blijft spelen,
als ik aangeslagen, door de schok verdoofd,
onderga hoe jij mentaal de show komt stelen.
Hoever is ver?
Hoe dicht is dichtbij?
Van het ene op het andere moment,
van de zijlijn naar het midden opgeschoven;
het verbaast me dat je spelbepaler bent
en m’n onzin van de zin weet te beroven.
Ik heb jou niet verder dan je naam gekend
en dus niet meer dan een randfiguur verloren.
De ervaring leert dat zoiets vrij snel went –
toch ben jij nu dichterbij dan ooit tevoren.
Allemaal halverwege en eind jaren negentig dus en nu kijk ik terug. Het contact verwaterde toen ik het te druk kreeg met mijn eigen theater en mijn journalistieke werkzaamheden stopte. Bovendien was er een nieuwe liefde mijn leven binnengestormd die voor eeuwig zou gaan duren – nou ja, dat was een Sprookje. Maar sindsdien is Lambertha elk jaar haar papieren nieuwjaargroet blijven sturen, nu dus al ruim twintig jaar lang en waarheen ik ook verhuisde. Het sonnet van vandaag is haar groet voor 2022.
