zaterdag 17 april 2021
[1]
Zal ik je vergelijken met een Zomerdag?
Wat fijner en wat minder fel ben jij;
Storm houdt de appelknoppen van de Mei,
Al vlug komt er een eind aan Zomers pacht.
Te vurig wil het hemels oog soms branden
En vaak raakt heel zijn gouden gloed gedempt,
En schoonheid zal in schoonheid ooit verzanden
En volgt de grillen der natuur ongeremd.
Toch zal jouw eeuwige Zomer nooit verkleuren,
Noch al het schoon verliezen dat jij krijgt,
Noch zal de dood jou in zijn schaduw sleuren,
Als jij in eeuwige zinnen de tijd ontstijgt.
Zolang als adem of ogen zijn gegeven,
Zolang leeft dit, en dit geeft jou het leven.
2020
Dichter (twee bundels), literatuurrecensent (Trouw, De Groene Amsterdammer) en bekroond vertaler. Voor het werk van William Shakespeare (1564-1616) nog wel. Bas Belleman (1978), die elf jaar werkte aan het vertalen en toelichten van Shakespeares 154 sonnetten, won er de Filter Vertaalprijs 2020 mee. De jury roemt hem om zijn brille, zijn durf en zijn virtuositeit. Laura de Jong interviewde hem voor de Volkskrant (24 april). Hieronder een paar citaten.
Shakespeares sonnetten zijn al vaker vertaald. Waarom wilde u het nog eens doen?
‘Het begon toevalligerwijs. Een vriendin van mij die pianist is, gaf op Valentijnsdag een concert en vroeg of ik als intermezzo liefdesgedichten wilde voordragen. Natuurlijk wilde ik ook Shakespeares allerberoemdste sonnet 18 doen: Shall I compare thee to a Summer’s day? Ik vond de bestaande Nederlandse vertalingen wat stijfjes en ben het zelf gaan proberen. Ik kon het nog helemaal niet. Maar ik kreeg het gevoel dat er iets zat en dat er iets lukte. Zo is het begonnen.’
Wat bedoelt u met stijfjes?
‘Ik denk dat anderen hem vaak vertaalden als een dichter uit het verleden. Soms leken ze te zeggen: als jij het saai vindt, moet je je daar maar overheen zetten, want het is Shakespeare, die behoor je tot je te nemen. Dat beviel me niet. Ik had het idee dat Shakespeare zelf helemaal niet van saaie poëzie hield. Hij zou zijn tijd daar nooit aan verspillen.’
U wist van tevoren niet of iemand het wilde uitgeven?
‘Nee, niemand heeft mij gevraagd dit te doen. Ik had zelf twee dichtbundels gemaakt en kwam in een artistieke crisis terecht van het kaliber: ‘Ik zou hier nog twee bundels mee door kunnen gaan, maar waarom ook alweer?’ Daarnaast was ik recensent voor Trouw en las ik veel boeken, en dus ook veel middelmatige literatuur. Want van alle boeken die verschijnen, zijn er maar een paar echt goed. Ik ervoer het als een catch 22 en dacht: ik hou van literatuur, daarom ben ik recensent geworden, maar nu lees ik vooral middelmatige boeken. Daar wilde ik uitstappen. Toen heb ik in een dramatisch gebaar Shakespeare uit de kast getrokken en ben ik verdergegaan met vertalen. Want ja: hij is echt de beste schrijver aller tijden.’
Dit is uw eerste grote vertaling. Hoe heeft u het aangepakt?
‘Als iets niet helemaal liep – als er een overbodig woord leek te staan, het niet klonk, hij twee keer hetzelfde leek te zeggen – was mijn uitgangspunt: dat ligt aan mij. Want de poëzie van Shakespeare is sowieso goed. Dan moest ik beter en langer kijken wat hij nou precies had gedaan, tot er iets mooiers en beters stond. Hij heeft me nooit teleurgesteld.’
De eerste Shakespeare-vertaling van Bas Belleman,
uitgegeven in 2012
De ultieme vertaling kán niet bestaan, schrijft Bas Belleman in zijn toelichting bij het al genoemde beroemde sonnet 18: Shall I compare thee to a Summer’s day? Belleman: ‘Omdat het sonnet steeds van vorm en kleur verschiet als je een iets andere blik werpt en omdat een andere taal nu eenmaal andere mogelijkheden en beperkingen heeft.’
Daarom heeft drie versies gemaakt. Het gedicht van vandaag is de eerste.
