zondag 24 januari 2021
Ik heb niet stilgezeten, ik heb Sartre gelezen
en Kant en Kierkegaard. Als ik doodga
hoop ik op een hemel
om met hen in te kaarten
(ik vraag me af
of Marx voor geld zou spelen). Lachend
zal ik vier azen op tafel gooien, twee jokers
achter de hand. ‘Schenk mij bij!’
zal ik roepen naar een engel in een
doorzichtig gewaad,
maar de doden hebben geen stem. Natuurlijk
hebben de doden wel een stem. Driekwart
van de boeken die je leest
zijn geschreven door een dode
toen die dode nog leefde. En zo
sijpelt het verleden de toekomst in
Dying is an art, schreef Sylvia Plath
Doodgaan is weer kind zijn, denk ik
Volledig overgeleverd
aan de elementen, zonder
dat je iets te zeggen hebt
over de plekken waar het leven
(een kinderwagen als het ware)
je naartoe rijdt
Dit zal na mij zijn, wat voor mij is geweest – Seneca
Wat een dwaasheid om
verbaasd te zijn als op een dag gebeurt
wat elke dag gebeuren kan.
Ik ben een dwaas, maar dwazer is
wie leeft alsof hij morgen sterft:
wat een paniek pulseert er
vandaag door je lijf! Nooit
zul je meerdaagse plannen maken,
nooit ‘s avonds laat door het Oosterpark lopen
en verlangen naar de nazomer, nooit
een stuk taart bewaren voor morgen,
nooit kaartjes voor de biënnale kopen
Zachtjes zit ik in een kano in Frankrijk
Hoopvol zit ik weer in de zonnige erker
met bloemen
Dit zijn geen jeugdherinneringen,
maar geuren
zoals alle jeugdherinneringen op een gegeven moment
geuren worden. Proust, expert
in deze vorm van melancholie, schreef: de kracht
die de meeste keren om de aarde gaat in één seconde
is niet elektriciteit, het is pijn.
…maar hij vergat het licht, dat het allersnelst is
en altijd met dezelfde snelheid reist. Licht
dat pijn kan doen verbleken. Want wanneer ik mij
buk om de druiven die gevallen zijn
op te rapen en pijn duwt
mijn gezicht weer eens ineen
als een harmonica
maar ik kijk op en zie de zon
weerkaatst in de nieuwe koelkast
die van jou en mij samen is,
wat betekent pijn dan nog?
Jij bent geboren
in de grijze flat met plastic balustrades, ik zag
mijn eerste nacht in het kleine huis
met gekleurde kozijnen
Maar dit gedicht
gaat over de dood. In mijn kist
zal een donzen dekbed liggen, mijn lijf
omringd door pluchen knuffels
Ze noemden me kinderachtig,
maar dat was toen
Jonge honden waren we, voor het eerst
in een park zonder riem,
verbaasd bij alles wat ons lukte
dankzij of ondanks onszelf
en ons vermogen overal
een competitie in te zien
‘De dood accepteert geen jokers,’
zegt Kant in alle ernst
met zijn zwaarste stem
en: ‘Schenk mij bij!’
tegen de engel,
die geïrriteerd zijn breiwerk opzijlegt
en antwoordt: in je mand
(want is het zo onderhand niet evident
dat mensen voor engelen zijn
wat dieren voor mensen zijn?)
In mijn mand!
Is het mijn sterfdag?
Ik maak mij geen zorgen
Alle gelukkige momenten herhalen zich
Eerst als tragedie en dan als klucht
en daarna als elegie
Er zullen opnieuw tieners wild
na sluitingstijd een snackbar in rennen
Er zullen opnieuw geliefden in de wijnbar zitten
waar wij elkaar voor het eerst kusten
Zelfs jij zal opnieuw een geliefde in een wijnbar zijn
en opnieuw gelukkig zijn
ook al is je oude geliefde dood
Maar voor nu ben je boos
dat ik dit opschrijf
Veel te vroeg
zoals ik altijd overal
veel te vroeg ben
Maar juist daarom hou ik van je
omdat mijn ziekte soms
voor jou een bron van boosheid is
Is het mijn sterfdag?
De lucht is stil, als lucht
op een kalender
Is het mijn sterfdag?
Vergeet klokken die luiden
De lucht is stil, als lucht
Is het mijn sterfdag?
Vergeet engelen en psalmen
Ik wil de vanille van een oud boek
Ik wil een koud flesje bier
en ik wil jou, nog één keer
Vergeet vogels die zingen
Ik wil mijn hond horen drinken
2020
Vervolg van gisteren.
“Maar…” schreef ik. Lieke Marsman is ziek. Dieuwertje Mertens schreef donderdag (21 februari) in Het Parool over haar. Ze had haar willen interviewen vanwege de nieuwe bundel, maar...
Het Parool:
Een gesprek met de tot nu toe jongste Dichter des Vaderlands zat er niet in. Ze had al wat afspraken en krijgt chemokuren en anders werd het allemaal een beetje te veel. Dat ze ziek is, weerhield een negenkoppige commissie van poëziekenners er niet van haar als DDV te kiezen. De tijd dat een DDV met een overvolle agenda het hele land doorging, is voorbij, volgens bestuurslid Thomas de Veen: “Ze mag er zelf invulling aan geven.”
Sterker nog, het zou júíst nu in coronatijden haar kracht kunnen zijn. Hij vervolgt: “Nu iedereen bezig is met de angst om ziek te worden, kan Lieke Marsman, die naar eigen zeggen veel voeling heeft met de mensen die kwetsbaar zijn, wellicht woorden van troost bieden.”
Marsman kreeg in 2018 pijn in haar schouder, klachten die leken op RSI. Ze bezocht verschillende artsen, maar ze werd steeds weggestuurd. De pijn veranderde in hevige, chronische pijn. Uiteindelijk bleek uit een MRI-scan dat er een tumor in haar schouder zat en ze kraakbeenkanker heeft. De tumor is inmiddels verwijderd, maar nu wordt ze behandeld voor uitzaaiingen.
Bovenstaand gedicht, het titelgedicht van haar nieuwe bundel, verscheen eerder in De Gids. Het literaire tijdschrift meldde dat het, al de dag nadat het geplaatst was, meteen het best gelezen gedicht van de eigen website ooit is. Het Parool:
Het […] ging viral, omdat het zo aangrijpend, eerlijk en pijnlijk is. In dit gedicht, het startpunt voor de maak van haar vierde bundel, reflecteert Marsman op de waarde die het leven en de dood krijgen in een mensenleven. Hoe leef je met een levensbedreigende ziekte?
Is het mijn sterfdag?
Ik maak mij geen zorgen
Alle gelukkige momenten herhalen zich
Eerst als tragedie en dan als klucht
en daarna als elegie
Er zullen opnieuw tieners wild
na sluitingstijd een snackbar in rennen
Er zullen opnieuw geliefden in de wijnbar zitten
waar wij elkaar voor het eerst kusten
Zelfs jij zal opnieuw een geliefde in een wijnbar zijn
en opnieuw gelukkig zijn
ook al is je oude geliefde dood
Maar voor nu ben je boos
dat ik dit opschrijf
Veel te vroeg
zoals ik altijd overal
veel te vroeg ben
Maar juist daarom hou ik van je
omdat mijn ziekte soms
voor jou een bron van boosheid is
Wat een ontroerende strofe uit dit gedicht van onze nieuwe Dichter des Vaderlands.
