maandag 04 januari 2021
Heb ik je wel verteld over de oorlog in Troje?
Hoe Helena ontvoerd werd door Paris,
of nee, niet ontvoerd, onttoverd, of
ze werd verliefd, hij ook
of erger nog, ze verleidde hem en
verliet haar stad, haar land, haar man omdat
ze slecht was, een slechte vrouw.
Mooi als een bloem, hartbrekend begeerlijk,
voor ze over de kalme zee naar Troje
een zomerdag, dolfijnen, windstil geluk.
Paris keek naar haar, dacht aan
de dennen van de Trojaanse heuvels
ooit gekapt om zijn schip te bouwen
het schip waarmee hij naar Sparta voer
nu ja Sparta ligt niet aan zee, hij ging
naar Griekse havens zag Helena nam haar
mee, ontketende
een oorlog.
Zij was de oorzaak. De schuld. Het slachtoffer.
Ik wil niet meer, zei ze, maar de godin,
die van de liefde, je weet wel
zei: Je moet. Want anders. Paris zei:
Jammer liefje, nu ben je van mij.
Knap was Paris en tevreden. Laf ook,
zeggen ze, in de oorlog die zijn schuld
omdat hij begeerd had, haar schuld omdat
ze ontvoerd was, omdat ze een vrouw was
die niet haar eer, haar jeugd, haar man
bewaarde. Omdat ze zo mooi was
dat het pijn deed. Haar pijn deed.
En dan Menelaos, ja, haar man, zo’n keiharde
krijger met een lul van een broer,
een koning met een beledigde eer
van hier tot Troje.
Wilde ze hem dan zo nodig weer toen ze klaar was
met Paris en Troje met die hele stomme oorlog
tien jaar lang heeft hij gevochten
voor haar
en vaak wenste hij haar dood. Zij ook.
In Troje was ze zo ver weg. Paris altijd het prinsje
uithangen, zijn broer Hektor was een held,
zei iedereen, wel aardig maar ja, een voetballer,
zijn vrouw moest haar niet.
Terug dus, naar huis. Oh naar huis!
Stil met zichzelf in haar eigen paleis, zon
door de ramen, goede muziek, niet
dat gejengel.
Menelaos wilde eerst haar borsten,
zei hij tieten?, zien, die waren nog okay
dus mocht ze mee terug en thuis lief zijn nu
en borduren. Steeds de naaimand bij.
Soms zachtjes praten als hij
mannen ontving in de eetkamer.
In de spiegel, de mooie, de bronzen, zag ze
nog steeds, zeggen de mensen, nog steeds
mooi. Jonge vrouwen lachten, zij wachtte
tot kwam het verleden, een zoon op zoek
naar zijn vader begerig naar vroeger.
Ze vertelden verhalen – hij huilde! –
zij was weer een bloem. Huilde
met de zoon van Odysseus,
hartbrekend. Daarna einde.
2020
Al in de zomer van 2018 schreef Marjoleine de Vos in haar wekelijkse column in NRC-Handelsblad over Helena en Menelaos en Troje. Dit naar aanleiding van het verschijnen van Een odyssee, het meeslepende boek van Daniel Mendelsohn. Ik citeer de eerste alinea’s:
Toen het paard de vesting van Troje was binnengesleept, en de mannen erin zich heel stil moesten houden, kwam Helena. Ze liep langs het paard en klopte erop en ze riep de namen van de mannen met, volmaakt nagedaan, de stem van hun eigen vrouw, een stem die ze al tien jaar niet gehoord hadden en waarnaar ze verlangden.
Die Helena! Feilloos wist ze de zwakke plek van de mannen te vinden! Maar haar list lukte niet, Odysseus weerhield de anderen van reageren.
We horen dit verhaal over Helena van haar man Menelaos. Vlak daarvoor heeft Helena verteld hoe Odysseus in vermomming Troje was binnengedrongen en hoe zij hem herkende, maar hem niet verried aan de Trojanen omdat ze al lang spijt had van haar avontuur en weer terug naar huis, naar haar man wilde. Bij die gelegenheid hoorde ze ook van Odysseus over dat paard. Dus ze wist wie erin zaten.
Ogenschijnlijk is het huwelijk van Helena en Menelaos weer goed. Maar dat hij nu juist dít over haar vertelt, een verhaal waarin ze niet erg loyaal lijkt aan de Grieken en haar vroegere echtgenoot, dat zegt wat over de spanning in het huwelijk tussen Menelaos en Helena…
Voor verdere toelichting: lees hier.
