donderdag 19 november 2020
Met oren als schotelantennes
een heilzaam dikke huid
een neus voor efficiëntie
zeker vijf kilo hersenen
kennis van andermans talen
sociale vaardigheden en
een olifantengeheugen
is iedere dikhuid geschikt om
te solliciteren naar het ambt
van Secretaris-Generaal van
de Verenigde Naties.
Te zwaar echter om te vliegen
te breed voor wandelgangen
te dik voor achterkamertjes
te lomp om handen te schudden
weet hij zich afgewezen in
de porseleinen kast van
het diplomatieke bedrijf.
2020
Het is lastig een logisch verband aan te brengen in een reeks gedichten over olifanten, kikkers, libellen en bultruggen. De mate van vrijheid waarin dieren leven is doorslaggevend geweest. Daarom begint de bundel met boerderij- en huisdieren om via wilde en in het wild levende dieren te belanden bij geleedpotigen.
Er zijn veel kooien in de wereld: symbolische in de vorm van sleur en fysieke kooien met tralies. De meest hermetische kooi is misschien wel de hokjesgeest die ons denken gevangenhoudt en ons blind maakt voor samenhang. Wie die kooi opent, weet dat olifanten, kikkers, libellen en bultruggen met elkaar te maken hebben.
Alsus het achterplat van Hebben mollen weet van zonsondergangen? Actiepoëzie van Els de Groen, over wie ik lees:
Behalve schrijver, dichter en schilder is Els de Groen een globetrotter. Ze heeft haar hele leven gereisd, wat tot uiting komt in de onderwerpen van haar boeken, fictie en non-fictie, en in de dertig vertalingen waarin haar werk is verscheen, in een oplage van 1,7 miljoen. Vooral met Oost-Europa is ze erg vertrouwd, reden waarom politici haar in 2004 overhaalden zicht te kandideren voor het Europees Parlement. Ze hield het vijf jaar vol; politiek is een cynisch bedrijf. Weer op vrije voeten greep ze opnieuw naar de pen. Maar haar proza werd steeds bondiger en kreeg de vorm van gedichten. Haar tekeningen groeiden uit tot olieverfschilderijen. Zo ontstond Wakker vallen, haar eerste dichtbundel in 2018.
Geen sterk dichter, vind ik na het lezen van de opvolger, maar de illustraties zijn wel bijzonder. Die zijn dan ook van Len Munnik. Nogmaals het achterplat:
Illustrator en politiek tekenaar Len Munnik is bekend van dagblad Trouw, de Dierenbescherming, PAX en feministisch blad Opzij. Veel actiegroepen maken gebruik van zijn tekeningen. Hij wordt wel de dichter onder de politiek tekenaars genoemd. Zijn poëtische stijl past goed bij de dichtbundels die hij illustreerde.
Koeiig
Geen regen op je flanken
geen windje om je oren
nooit meer zonnegloren
Nooit meer met je poten
in het slib van een rivier
nooit meer buitendier
Nooit meer met vriendinnen
uren kauwen in een kring
nooit meer koestering
Nooit meer kalverliefde
en aan-de-borst routine
slechts de melkmachine
Waarom zo zachtaardig
zo beklagenswaardig
toegedaan en goeiig?
Waarom niet gesteigerd
getrappeld, werk geweigerd
waarom toch zo koeiig?
Nog een reden om aandacht aan deze bundel te besteden: een groot deel van de opbrengst van de bundel (en De Groens volledige royalty) komt ten goede aan World Animal Protection Nederland en Animal Rights, organisaties die zich inzetten voor dierenrechten en dierenwelzijn.
In haar verantwoording schrijft De Groen:
Eeuwenlang heeft de mens de aarde beheerd als een uitbater en platen en dieren onderverdeeld in profijtelijke en nutteloze. Winstbejag stond voorop. In dat kortetermijndenken verrezen megastallen, werden bossen gekapt en oceanen vervuild. Tot het ecosysteem zo ontregeld was dat mensen zelf gevaar liepen. […]
We beginnen te beseffen hoe arrogant we ons jegens dieren hebben gedragen, door hun rechten te ontzeggen en hun leefmilieu te verzieken. We beginnen te beseffen dat bijen de beste fruittelers zijn en walvissen letterlijk de grootste vuilnismannen. We ontdekken dat olifanten en dolfijnen, nu misbruikt als attracties, behoren tot de intelligentste dieren ter wereld. Kortom: we beseffen hoe weinig we eigenlijk weten.
Dat besef wil ik helpen verdiepen en verspreiden.
Mooie dood
Stel dat ik een vlieg was.
Ik zou niet van ouderdom, de poten
stram geheven, willen sneven bij
het raam voor ik opgeveegd werd.
Noch willen exploderen op de
voorruit van een spookrijder
of in de vlucht gevangen willen
worden door een zwaluw.
Ik wil niet langzaam sterven in
een spinnenweb of haastig op
een mepper waaraan bloed
kleeft van verwanten.
Nee, als ik een vlieg was
zou ik willen landen op het
zuurstokroze fluwelige verhemelte
van een kikvorsbek.
