maandag 27 april 2020
5.
bij een vlugge blik
beginnen de leeslinten
al te kwispelen
6.
zakt nu zijn leesbril
van zijn voorhoofd op zijn neus
dan moet hij een boek
Op De Bescheurkalender van Kees van Kooten en Wim de Bie, die van 1973 tot en met 1988 jaarlijks verscheen […], publiceerde de eerstgenoemde af en toe een zogenaamde Haikoot.
Haikoot is een afgeleide van haiku, de populaire Japanse minidichtvorm van drie regels, bestaande uit respectievelijk vijf, zeven en nogmaals vijf lettergrepen. Mijn moeder Annie (1910-1998) beoefende het schrijven van deze bescheiden poëzie met grote geestdrift. […]
Deze door zenmeester Basho (1644-1694) verfijnde versvorm heeft overwegend de relatie tussen mens en natuur als onderwerp, maar een Haikoot verkent en becommentarieert alle hoeken en gaten van onze samenleving, zowel binnen als buiten. Haikoots verstouten zich bovendien hun zeventien lettergrepen nu en dan van een toelichtende foto of illustratie te voorzien.
Zo begint het woord vooraf in dit prachtige boek van Kees van Kooten. Op de naastgelegen pagina’s steeds vier Haikoots en een foto of illustratie. In totaal 575 – vanwege de 5-7-5 lettergrepen – en in korter dan een half jaar geschreven. De combinatie met het beeld is vaak grappig en verrassend.
Op omslag: bronsbeeld van (zus) Anke van Kooten
Denk er hier de foto’s zelf bij:
25
woest is de drager
dat kreng heeft toch geen pootjes?!
waar liet hij zijn bril!?
Van Kooten maakte een foto van zijn bril op een schaaltje in de koelkast.
En bij een fles wijn met de kurkentrekker - met de armen wijd in de aanslag - erop gedraaid:
73
zo tegen vijven
begint de kurkentrekker
zachtjes te juichen
In datzelfde voorwoord schrijft Kees van Kooten dat zij - het was in 1981 - in eigen beheer een bundeltje uitgaven met haiku's van zijn moeders hand: inmiddels onvindbaar. Ik heb het geluk het in mijn bezit te hebben, evenals de herdruk uit 1987.
In zijn voorwoord van die herdruk schrijft hij over die eerste uitgave en om nogmaals Van Kootens fraaie lichte toon te schetsen, citeer ik een stukje daaruit:
Op de Bescheurkalender schreef ik wel eens een verhollandste haiku, die ik Haikoot noemde. (Zo'n dapper plantje / past in haar dooie eentje / op het lege huis [...]) en in 1980, een half jaar na het overlijden van mijn vader, begon mijn moeder ook met het schrijven van deze versjes. [...]
Na een half jaar had zij er vijftig en daar liet ik een boekje van maken, dat Waarlangs streek de wind? heette. Die titel hadden we ontleend aan haar eerste haiku:
Waarlangs streek de wind
die ik nu op mijn wang voel?
Hij komt van zo ver!
Ik liet 250 boekjes drukken en wij verzorgden zelf de distributie. Mijn moeder gaf er honderd weg, ik vijfentwintig, twee Haagse boekwinkels legden er samen zestig bij de kassa, twintig exemplaren raakten zoek en de resterende stuks nam ik wel eens stiekem mee als ik ergens mijn eigen boekjes moest signeren - ik had toen nog geen Fiscaal Nummer. Dan verkocht ik ze los en onder titel, zwart, om zo nog iets van de drukkosten terug te verdienen, want Waarlangs streek de wind? was een prachtig maar peperduur boekje geworden. In 1981 was dat.
Het colophon achterin vermeldde dat Waarlangs streek de wind? een uitgave was van Uitgeverij De Liefde, gevestigd te Den Haag, op het huisadres van mijn moeder. Alle exemplaren hadden wij met de hand genummerd. We hebben er nu nog twee over: mijn moeder heeft nummer 31 en ik nummer 214. Omdat er zulke hartverwarmende reacties bij Uitgeverij De Liefde binnendruppelden, hebben wij besloten het bundeltje te laten herdrukken, uitgebreid met een tiental nieuwe Haiku van mijn moeders hand. We hebben de oplage dit keer op Duizend Stuks bepaald en we zullen beter dan de vorige keer bijhouden waar ze allemaal blijven.
Maar ook die duizend exemplaren zijn in korte tijd weg. Er komt een derde druk, in een oplage van vijfhonderd.
Van Kooten bij deze derde herziene en met tien nieuwe haiku uitgebreide druk, nu uitgegeven door Boekhandel Arcadia in Maastricht:
Ik wil de bewerkelijkheid niet vergelijken met de inspanningen verbonden aan de afzet van Elsschots Wereldtijdschrift, maar toch kunnen de voorraadadministratie, de verzending en de facturering van duizend in eigen beheer uitgegeven boekjes de amateur snel boven het hoofd groeien.
Mooie reden om af te sluiten met enkele haiku's uit Waarlangs streek de wind?
De kus op je wang
bevat vaak meer warmte dan
het tweepersoonsbed.
Kees' zus Anke in het nawoord:
Wij lachten haar uit om haar irreële medeleven; de kinderen rolden over de grond van vermaak bij de gedachte dat een kus warmer zou zijn dan een tweepersoons bed. Desondanks hield Annie van Kooten vol ons te verrassen met nieuwe, in haiku-vorm gegoten overpeinzingen, observaties en zorgen. Langzaam zagen we de waarde van het kleine, subtiele, weerloze, dat zo de moeite waard was om gezien, gevoeld en verdedigd te worden.
Naast de vogelkooi
schrift hij een pamflet over
de mensenrechten.
Tot slot deze, want Kees van Kootens 575 Haikoots begint ermee:
Nooit krijg je de kans
te laten zien wie je bent
steeds geknotte wilg.
Annie van Kooten
