maandag 13 april 2020
7.
Na een aantal oude maten aangehoord te hebben speelde Miles wat noten te-
gengif. Als je ze de kans geeft vullen mannen op leeftijd hun omgeving met
kinderlijke bravoure. Eisen ze de aandacht op. Alleen het slikken
tussen de woorden verraadde radeloosheid. Het aantal ikken
dat de sprekers in hun kelen lieten klikken gaf de mate aan van angst
Door over jezelf te praten sterf je niet. Het bezweren van de dood
kent vele mogelijkheden.
2020
Het gedicht van gisteren noemde Hirsch zelf al veelbetekenend Lamento, wat jammerklacht betekent. En hij kijkt zichzelf ook in de ogen, want in dezelfde afdeling, getiteld Necropolis, wijdt hij twaalf gedichten aan de uitvaart van zijn vader en ook daar zijn sprekers aanwezig; er is zelfs een dichter. Het bovenstaande is het zevende; hieronder de daaropvolgende:
8.
‘The Ghost of Tom Joad’ van Bruce Sprinsteen kabbelde uit de speakers en
vervolgens was het aan ons om iets te zeggen. Maar wat zeg je als je dagen
terug al afscheid hebt genomen en het punt berekende waarvoor we allen
samen waren? Zeg je dat hij dood is of ooit vader was? Een vriend wellicht?
Zeg je dat hij eindelijk de rust gevonden nooit meer naast je op de bank
zal zitten een gesprek zal voeren waarvan je denkt dat zal wel, mag het
ook een onsje minder zijn? We hapten een voor een naar woorden verfrom-
melden wat zinnen, keken naar ons blaadje, keken ervan op en vielen stil
9
En natuurlijk was er een dichter met een gedicht:
Ik vind het liedje dat uit je jaszak gevallen is / Ik gebruik het als een doekje voor het
bloeden / en vouw er een zwaluw van / Vervolgens vouw ik een anker / en uiteindelijk
jouw volle hart / Je moet weten dat ik je niet vergeet / ook al laat ik nu je handen los
Hij keek erbij alsof hij verwachtte ieder moment op te stijgen maar deed
het niet. In plaats daarvan probeerde hij door oogcontact te maken
met eenieder van ons momentjes te creëren. Hij knikte terwijl hij las
En dan valt er, nog in diezelfde serie, plotsklaps ander verdriet - liefdesleed - de bundel binnen:
10.
Na het laatste nummer aangehoord te hebben was het aan ma
een laatste klap te geven op het leven met pa. Zuinig was de mond
die openging. Karig de woorden die gekozen werden hem tot zin te maken.
We prevelden een gebed en volgden vader naar het graf dat een ritje verder
op hem lag te wachten in het waterkoude weer van dienst
Ik dacht er mijn huwelijk in te herkennen en kromp ineen
11.
We stonden in een vers gegraven graf te kijken. Een recht geschepte doden-
doos waarin we allen pasten. Maar we vielen niet. We hielden stand door in
een cirkel rond het gat te staan. Te breken met rechtlijnigheid van leven
Alles beefde in de regen. Alles droop, boog en brak. Dat was het dan
Dag man, dag pa, dag vriend en vijand. Uw komst werd zeer
op prijs gesteld. Er kon gegeten en gedronken worden bij de toko
waar pa graag kwam. Ze waren op de hoogte van zijn wensen
12.
Eenmaal uitgegeten thuisgekomen was bezinning op z’n plaats
Ze wierp stilte in de strijd. Waarop mijn vrouw en ik de pijlen
op elkaar gericht het huis bewoonden als twee geesten
Gemoed trok als een wolkendek soms open en weer dicht
Ik werd er wisselvallig van en vroeg mijn vrouw wat zij voorspelde
Een aantal maanden later gaf ze antwoord dat ons huwelijk
verzadigd was. Droog getrokken ingeklonken waar ooit vruchtbaar
De rest was verregaand verregend onder water staand verrot en wegge-
spoeld. Zij was de zondvloed en ik de olie op het vuur
Ze had een duivelskermis te verdrijven en ik besloot te gaan
Om wei wu wei – dus te handelen door niet te handelen – gaat hij op reis. In de eerste afdeling van de bundel is hij in New York; in afdeling vier gaat hij naar India om zichzelf terug te vinden. In afdeling vijf, getiteld Nuchtere machine constateert hij, alleen en weer volledig teruggeworpen op zichzelf:
1.
De angst voor de dingen in de stilte van het nachtelijk huis
de rillende verwarmingsbuizen
het suizende niets van het duister
het ritselen van muizen in het plafond
de ratten in de tuin
het nerveuze gedrentel en gekras van de kat aan mijn slaapkamerdeur
het woelen door het woelen van het bed
de gedachte aan de gedachte gedachten te hebben
de ruis in mijn huid
de hitte die ik genereer
door uit emoties van anderen te bestaan
de vurige wens wat dover te zijn
als een gebed te herhalen omdat k
’s middags in een drukke Albert Heijn
niets en alles in mijn karretje laadde
bij thuiskomst de luiken sloot
de dag afwachtte
het nacht liet zijn
de nchtere machine aan slingerende
en sliep
[…]
5.
Ik besluit er niet te zijn
Op dinsdag door afwezigheid
te schitteren
Om woensdag te verzinnen
hoe ik de uren uitsmeer
tot het donderdag wordt
Op vrijdag er het weekend mee afdek
Maandag denk ik
de dagen die ik mis
het is zoveel aan niets
Ik zie mezelf tellen
[…]
7.
Ik concludeer dat ik niet
uit emoties van anderen besta
uit tijd en handelen of
naar godsbeeld mens
geschapen ben
Dat ik verkeerde materie begeer
Een foutieve formule hanteer
Ontrafel
Een jas van zenuweinden hangt men huid naar buiten om
het inzicht dat ik kreeg
Ik heb te veel aan handelen gedragen
het knelt mijn hart, mijn lijf, mijn leger af
Aan het einde van de eerste afdeling van zijn bundel citeert Lucas Hirsch een Chinees gezegde:
Je kunt niet voorkomen dat vogels over hoofden vliegen
Je kunt wel voorkomen dat ze er hun nesten bouwen.
In een bloemlezing doodslyriek die ik, in 1997, samenstelde, citeerde ik datzelfde gezegde, maar mooier:
Het is niet te voorkomen dat vogels van verdriet landen op onze schouders;
wel moeten wij verhinderden dat zij nesten bouwen in ons haar.
Na het lezen van die slotafdeling dacht ik wel dat hij moet beginnen te schudden. Want nog een keer die aantekeningen lezend: ‘Wu wei’ is een grondstelling in het taoïsme dat een begrip inhoudt van weten wanneer wel te handelen en wanneer niet te handelen. Of nog directer: door af te zien van handelen ontstaat er bewustzijn en ruimte. Maar nu dat bewustzijn en die ruimte er zijn… Aan de slag!
