zaterdag 01 juli 2017
Hier ligt het grafje met de zoden glad.
Het is het sluitstuk na een kort ontwaken:
een meter aarde om gelijk te maken,
wat voor een ogenblik verheffing had
tegen een moederarm, niet meer dan dat.
En beide armen langs het lichaam slaken
en denken, denken: waar moet ik geraken
met kinderstoel, commode, wieg en bad?
Ruimteverlies in rekening gebracht
voor doodskist, lijkkoets en gemeentegrond.
Mijn hart krimpt samen als ik overweeg
hoe alles om mij heen voldoening kreeg.
Ik loop met een paar volle borsten rond,
die men nu langzaam leeg te kolven tracht.
1947
Nog niet één keer over Gerrit Achterberg (1905-1962) in deze rubriek. De komende dagen zijn voor hem. Auteur van klassiekers en daar zal ik morgen een voorbeeld van geven. Intrigerende dichter als het over vrouwen gaat. Alsof hij dat wezen - van moeder tot minnares - maar niet doorgronden kon. Ook in bovenstaand sonnet... Welke moeder denkt aan het graf van haar pasgeboren kind na over waar zij moet geraken met kinderstoel, commode, wieg en bad? Niet een! En welke pasbevallen vrouw denkt op dat moment aan te kolven borsten? Zij laat de moedermelk liever stromen als eerbetoon aan het zo gemiste kind. Wat kan het haar allemaal nog schelen? Haar kind is dood.
Empathie, dat is wat je in veel gedichten van Gerrit Achterberg mist, terwijl je in veel regels leest hoe hij naar de warme armen hunkert, waar hij tegelijk zo bang voor is. Juist die afstandelijkheid maakt zijn werk zo fascinerend. Net als de dichter zelf natuurlijk, want er was wel iets met hem aan de hand.
Toen hij 19 jaar oud was, ontmoette hij Cathrien van Baak. Liefde voor altijd? Nee, toen ze net verloofd waren, ging hij ervandoor met Bep van Zalingen. Bep verbreekt de relatie in 1933, omdat hij haar mishandelt. Achterberg koopt een pistool, maar vlak voor hij haar letterlijk en figuurlijk kan treffen, arresteert de politie hem. Men brengt hem over naar een psychiatrische inrichting: de Willem Arntszhoeve in Den Dolder. In 1934 komt hij vrij. Hij ontmoet Roelie van Es. Nieuw liefdesgeluk? Hij schiet in 1938 zijn geliefde dood en verwondt haar dochter. Gevolg: TBS. In 1943 komt hij vrij en herontmoet zijn eerste liefde: Cathrien van Baak. In 1946 trouwen zij en in 1947 raakt zij zwanger. Achterberg reageert zo emotioneel op dat geluk dat hij opnieuw moet worden opgenomen. In augustus wordt hun kind geboren, maar... het leeft slecht enkele uren. Dan schrijft hij bovenstaand gedicht.
Achterberg overlijdt aan een hartaanval op zijn 57ste. De TBS-verklaring is in 1955 ingetrokken. Cathrien staat in 1962 aan zijn graf.
Gerrit Achterberg in de collectie van Frank Verhallen
