zondag 25 juni 2017
Beluister hier:
uitvoering Wende Snijders
uitvoering Ramses Shaffy
uitvoering Henri Wallig [*]
[*] De laatste wordt op Youtube abusievelijk toegeschreven aan Jean-Louis Pisuisse, maar diens opname is helaas verloren gegaan.
Je leeft maar heel kort, maar een enkele keer
en als je straks anders wilt, kun je niet meer,
mens, durf te leven!
Vraag niet elke dag van je korte bestaan:
hoe hebben m'n pa en m'n grootpa gedaan,
hoe doet er m'n neef en hoe doet er m'n vrind
en wie weet hoe of dat nou m'n buurman weer vindt
en wat heeft het fatsoen voorgeschreven?
Mens, durf te leven!
De mensen bepalen de kleur van je das,
de vorm van je hoed en de snit van je jas
en van je leven!
Ze wijzen de paadjes waarlangs je mag gaan
en roepen "O foei" als je even blijft staan.
Ze kiezen je toekomst en kiezen je werk;
ze zoeken een kroeg voor je uit en een kerk
en wat j'aan de armen moet geven.
Mens, is dàt leven?
De mensen, ze shrijven je leefregels voor;
ze geven je raad en ze roepen in koor:
"Zo moet je leven!"
Met die mag je omgaan, maar die is te min;
met die moet je trouwen, al heb je geen zin.
En dáár moet je wonen, dat eist je fatsoen,
en je wordt genegeerd als je 't anders zou doen,
alsof je iets ergs had misdreven.
Mens, is dàt leven?
Het leven is heerlijk, het leven is mooi,
maar vlieg uit in de lucht en kruip niet in een kooi.
Mens, durf te leven!
Je kop in de hoogte, je neus in de wind
en lap aan je laars hoe een ander dat vinft.
Hou een hart vol van warmte en van liefde in je borst,
maar wees op je vierkante meter een vorst!
Wat je zoekt, kan geen ander je geven.
Mens, durf te leven!
1917
Jan Boerstoel (en hier en hier en hier) heeft wel eens gezegd dat de Annie M.G. Schmidt-prijs beter de Dirk Witte-prijs had kunnen heten. Daarmee zou Dirk Witte (1885-1932) zijn reputatie als liedauteur-componist hebben behouden, terwij hij nu in vergetelheid is geraakt. Zijn beroemdste lied is dat niet: Mens(ch), durf te leven!, in het najaar van 1917 specaal geschreven voor cabaretier Jean-Louis Pisuisse. Overigens, er heeft wel een paar jaar (van 2011 tot 2015) een Dirk Witte-prijs bestaan, maar dat was een lokaal (Zaans) initiatief voor het beste caabaretprogramma van het jaar.
Ter gelegenheid van honderd jaar Mens durf te leven! schreef Dick Witte (geen familie) het boek Kop in de hoogte, neus in de wind. Niet zo'n sterk boek: te veel anekdotes en erg willekeurige interviews. Maar voor mij wel de reden om dat lied vandaag centraal te stellen.
Dick Witte, in zijn inleidende hoofdstuk:
Er is een grote oorlog bezig. Die speelt zich voor een belangrijk deel af in West-België en Noord-Frankrijk. Daar wordt eindeloos en genadeloos gevochten en gesneuveld.
Nederland mobiliseert zijn dienstplichtigen. Dirk Witte is ook opgeroepen. Hij hoeft niet te vechten, want agressor Duitsland laat Nederland met rust.
Hoewel de oorlog zich over de landsgrenzen afpseelt, maakt hij grote indruk op Witte. Het zijn de verhalen van Belgische vluchtelingen die hem tegen deze oorlog doen keren. Hij schrijft er kritische liedjes over.
Mens, durf te leven! is Wittes meest bekende lied, het is zijn lijflied. Niet per se antimilitaristisch, maar wel een lied dat ingaat tegen het conformisme dat tot oorlogen leiden kan. Mens, durf te leven! is een strijdbaar lied, geen strijdlied. De tekst gaat niet over grootse en meeslepende visioenen, maar over de eigen vierkante meter. Het lied gaat over het zelfbeschikkingsrecht van de mens.
